نظريه ي نيازها:
برقراري قواعد و سلسله مراتبي به جهت تنظيم اين روابط دانستيم كه ايجاد روابط ميان انسان ها بر پايه ي مجموعه اي از نيازهاي احساس شده ي ايشان مي باشد اما هر نياز احساس شده اي، نياز واقعي ما نخواهد بود. ضمن آنكه معيار نيازها از جامعه اي تا جامعه ي ديگر بسيار متفاوت خواهند بود. اما مساله تنها در نياز به اجتماع براي همكاري خلاصه نمي شود. از سوي ديگر به جهت آنكه تزاحم و كشمكشي در اين بين ايجاد نگردد، مساله ي شرع و شارع ( قانون و قانونگذار ) پيش مي آيد. قانون خداوند در طبيعت اجرا مي گردد و هيچ تخلف و تزاحمي در آن ايجاد نمي گردد. بنابراين بهترين قانوني كه حكماي اسلامي براي اداره ي يك جامعه شناخته بودند، شريعت اسلام بود. غزالي به درستي اشاره دارد كه هر اجتماعي نيازمند برقراري عدل و قانوني حاكم در روابط متقابل مي باشد تا از اين طريق جلوي درگيري، و نزاع و در نتيجه از ميان رفتن انسان ها گرفته شود. در اينجا بحث مهم وازع مطرح مي بشود كه خود بر دو قسم است. 1 ـ وازع ذاتي : متقاعد شدن فرد از درون و تسليم شدن : بر اثر تعليم و تربيت ديني و يا اخلاقي . 2 ـ وازع بيگانه ( اجنبي ): سلطه از بيرون بر فرد. از طريق غلبه / تنبيه و ...
علم سياست از همينجا آغاز مي شود. يعني متوجه بررسي نوع خاصي از روابط ميان انسان ها ـ كساني كه حاكم اند و رعيت ـ در جهت تنظيم اموراتشان است.
هنجار Norm به معناي معيار انجام مقايسه و قواعد اجتماعي مي باشد. در جامعه هر جزئي كه بخواهد در داخل يك شبكه قرار گيرد، بايد با آن شبكه جور باشد. قواعد فوق به صورت نامرئي نقش نگهداري روابط اجتماعي را ايفا مي نمايند. برخي از اين هنجارها مفيد و برخي ديگر منفي مي باشند. هر چه از هنجارهاي مفيد جامعه كاسته شود، و هنجارهاي ناپسند به جاي آن قرار گيرد، روابط اجتماعي دچار اختلال مي گردد.
البته هنجارها از طبقات « مهم » در جامعه قابل انتشار به ديگر طبقات مي باشد چنانكه غزالي در بحث مربوط به « طباع الرعية » مي گويد كه حكما گفته اند كه طبع رعيت متاثر و نتيجه ي طبع حاكمان شان است. مردم عامي دنباله رو چيزي مي شوند كه در جامعه ارزش تلقي مي گردد و به آن اقتدا مي نمايند. در تاريخ آمده كه « وليد بن عبدالملك » ( بني اميه ) به دنبال كاخ سازي و باغات بود، ايجاد خانه هاي مجلل و باغات در دوره اش رونق گرفت. و در زماني هم كه سليمان ابن عبدالملك غرق در پرخوري و عيش و نوش گرديده بود، فرهنگ رايج در زمانش چنان رواج يافت. به عنوان آداب همسايگي توسط يك سري از ارزش ها و هنجارهاي اجتماعي به صورتي خودكار رعايت مي گردد. ارزش ها و هنجارهايي كه از ديرباز در متون اخلاقي ـ اجتماعي جهان اسلام ديده مي شود. مثال غزالي در بحث مربوط به آداب همسايگي اشاره دارد كه در برخورد با همسايگان نيازمند رعايت اموري چند مي باشيم. مانند
اول سلام نمودن،
عدم اطاله ي كلام در ديدار با او،
عدم درخواست بسيار از همسايگان،
عيادت در بيماري اش،
تسليت در عزايش،
تبريك در شادماني اش،
زيبا و لطيف سخن گفتن با كودكانش،
رعايت عفت و پاك چشمي به نواميس اش و ...
اگر به دقت به اين موارد توجه شود، در مي يابيم كه هر يك از آنها نوعي قانون و قاعده ي اجتماعي مي باشد. كه به جهت ايجاد فضاي بهتري در ارتباطات اجتماعي { متاثر از شريعت } مطرح شده است.
اهمیت مطالعه جامعه شناسی
مطالعه جامعه شناسی به دلایل زیر اهمیت دارد:
1. با مطالعه جامعه شناسی می‌توانیم نگاه تازهای به محیط اجتماعی بیندازیم و جایگاه خود را در جامعه مشخص کنیم .
2. با استفاده از ابزارهایی که جامعه شناسی در اختیار ما قرار می‌دهد، قادر خواهیم بود که محیط‌های دیگر و فرهنگ‌هایی را که قبلا از آن کم‌اطلاع بوده‌ایم بشناسیم.
3. جامعه شناسی توانایی ما را در فهم منشأ نظرها و گرایش‌هایی که با نظرها و گرایش‌های ما به‌کلی متفاوت است افزایش می‌دهد و در نهایت، می‌توانیم با آن به فهم نیروهای اجتماعی موثر بر رفتار ما و اطراف یان مان نایل آییم.
4. با استفاده از این علم می‌توانیم رفتار دیگران را در گروه، پیش‌بینی یا کنترول کنیم.
5. مطالعه جامعه شناسی کمک می‌کند که با کاهش پیش داوری‌ها و احکام قالبی، رفتار خود را با انعطاف بیشتری، با موقعیت‌های جدید تطبیق دهیم.
6. مطالعه جامعه شناسی انسان را مهیا می‌کند که شیوه تازهای را برای مشاهده چهره متغیر واقعیت اجتماعی و واکنش مناسب به آن جستجو کند.
تيمورشاه الفت