فقر و بهداشت رواني از ديدگاه دين و روان شناسي
فقر و بهداشت رواني از ديدگاه دين و روان شناسي
آثار فقر
الف. آثار جسمي
فقر به صور گوناگون، سلامت جسمي طبقة پايين جوامع را تهديد مي‌كند. فقر، علت اساسي واكسينه نشدن نوزادان، در دسترس نبودن آب تصفيه‌شده و بهداشت، عدم وجود دارو و ديگر راه‌كارهاي درماني و مرگ نوزادان به هنگام زايمان است. فقر علت اساسي كاهش اميد به زندگي، معلوليت و ناتواني و گرسنگي است. فقر مهم‌ترين علت بيماري رواني، استرس، خودكشي، از هم‌پاشيدن خانواده و مصرف مواد مخدر مي‌باشد. در سال 1990 تعداد افرادي كه در فقر شديد زندگي مي‌كردند، يك ميليارد و صدميليون نفر تخمين زده شده است؛ يعني بيش از يك‌پنجم جمعيت كرة زمين. با وجود آنكه از هر ده كودك، هشت نفر عليه پنج بيماري عمدة كشنده براي كودكان واكسينه مي‌شوند و به طور كلي بين سال‌هاي 1980 و 1993 ميزان مرگ و مير نوزادان به 25درصد كاهش يافته و اميد به زندگي بيش از چهار سال افزوده شده و به حدود 65 سال رسيده است، اما در كشورهاي در حال توسعه، هر سال دوازده ميليون و دويست هزار كودك زير پنج سال مي‌ميرند. علّت بيشتر اين مرگ و ميرها، امراضي است كه با صرف چند سِنت براي هر كودك، قابل پيشگيري است. اميد به زندگي در كشورهاي توسعه‌نيافته طبق آمار 1993، چهل‌وسه سال و در كشورهاي توسعه‌يافته، هفتاد و هشت سال؛ يعني دو برابر كشورهاي فقير است. در كشورهاي ثروتمند، اميد به زندگي در سال 2000، به هفتاد و نه سال مي‌رسد، ولي در برخي كشورهاي بسيار فقير، اين شاخص به چهل‌ودو سال تنزل مي‌يابد. تعداد كودكان زير پنج سال كه در سال 1993 مُردند (يعني 12.2ميليون نفر)، معادل كل جمعيت نروژ و سوئد است.
در آستانة ورود به سال 2000، حدود 30 درصد از ثروتمندترين مردم دنيا، متجاوز از 45 درصد گوشت جهان را مصرف مي‌كنند. اين در حالي است كه نزديك 800 ميليون نفر دچار سوء تغذيه‌اند. بيش از 85 درصد كالاها را20 درصد ثروتمندان جهان مصرف مي‌كنند، اما 20 درصدِ فقيرترين اقشار جامعه 0.4 درصد كالاهاي مصرفي را در اختيار دارند. درآمد كشورهاي عقب‌مانده كمتر از 89 ميليارد دلار است و اين در حالي است كه 10 نفر از ثروتمندترين افراد جهان 1.5 برابر رقم مزبور را در اختيار دارند. حدود 60 درصد مردم ساكن در كشورهاي در حال توسعه از خدمات بهداشتي كافي برخوردار نيستند. اين در حالي است كه در آمريكا و اروپا ساليانه معادل هزينة بهداشت و غذاي آن 60 درصد، تنها جهت خريد عطريات مصرف مي‌شود. مشكل جمعيت وسيعي از مردم جهان فقر مطلق است و از حداقل سرپناه و خوراك و پوشاك محرومند. متجاوز از 30 درصد كشورهاي در حال توسعه از آب سالم محرومند و ساليانه 30 ميليون نفر از گرسنگي مي‌ميرند. با وجود اينكه متوسط مصرف پروتئين در كشورهاي اروپايي متجاوز از 120 گرم در روز است، اين رقم در كشورهاي آفريقايي به سختي به 20 گرم در روز مي‌رسد.
با توجه به ارتباط ميان بيماري جسمي و بيماري رواني، فقر از راه تأثيرگذاري بر سلامت جسم، بهداشت رواني فرد را به خطر مي‌اندازد و امكان ابتلا به بيماري‌هاي رواني را در وي افزايش مي‌دهد. بيماري‌هاي جسمي و رواني معمولاً همراه با هم در يك فرد ديده مي‌شوند. افرادي كه بيمار رواني تلقي مي‌شوند، غالباً به لحاظ جسمي نيز بيمارند. از سوي ديگر، بيماران يا ناتوانان جسمي، اغلب دچار ناراحتي رواني‌اند؛ مثلاً، در كهنسالي، ميان افسردگي از يك‌سو، و بيماري‌هاي جسمي، از دست‌دادن كنترل بر ترشحات بدن، فقدان تعادل و ناشنوايي از سوي ديگر، ارتباط و همبستگي وجود دارد. اين ارتباط بين افسردگي، اختلالات شناختي، اغتشاش ذهني حاصل از عفونت، اثرات جانبي دارو، ديابت و اختلالات تغذيه‌اي نيز وجود دارد. بنابراين، اگر يك گروه اجتماعي يا افراد منطقة خاصي را در نظر بگيريم كه مرگ زودرس، مرض قلبي، بيماري‌هاي مزمن و ناتوان‌كننده، زخم‌هاي گوارشي، حوادث دوران كودكي و امثال آنها در آنان بيشتر است، به احتمال زياد فقيرند و ميزان خودكشي، افسردگي، اضطراب و اسكيزوفرني در بين آنان زياد است.
تيمورشاه الفت